معرفی کوتاه: شعر سپید (یا شعر شاملویی)، نقطه رهایی شعر فارسی از قید «وزن عروضی» است. احمد شاملو، بنیانگذار این سبک، معتقد بود که موسیقیِ شعر نباید به کلمات تحمیل شود، بلکه باید از ذات کلمات و چینش آنها بجوشد. در شعر سپید، خبری از وزنهای "فاعلاتن" نیست، اما شعر سرشار از آهنگ، تصویر و تخیل است.
شعر سپید، قالبی است که در آن وزن عروضی (ریتمهای منظم و تکرارشونده مثل طبل) به طور کامل حذف شده است. جایگاه قافیه نیز در آن کاملاً اختیاری است و فقط برای تأکید استفاده میشود.
اگر وزن ندارد، چرا به آن «شعر» میگویند؟ این مهمترین سوالی است که باید در سایتتان پاسخ دهید. تفاوت شعر سپید با «نثر ادبی» در سه چیز است: ۱. موسیقی درونی (Cadence): شاعر با انتخاب کلمات خوشآهنگ، تکرار حروف (واژآرایی) و مکثهای بهجا، نوعی ریتم طبیعی ایجاد میکند. ۲. برشهای عمودی: نحوه نوشتن شعر و شکستن خطوط، به خواننده میگوید کجا مکث کند و چگونه بخواند. ۳. تخیل و منطق شعری: استفاده از استعاره، ایجاز و کشفهای شاعرانه که در نثر معمولی وجود ندارد.
تفاوت ظاهری با شعر نیمایی:
شعر نیمایی: کوتاه و بلند میشود اما اگر آن را دکلمه کنید، ریتم محسوس (تُنتُنتَن...) دارد.
شعر سپید: کوتاه و بلند میشود اما ریتمش مانند یک موسیقیِ متنِ آرام یا یک سخنرانیِ حماسی است، نه صدای طبل.
۱. احمد شاملو (بامداد): شاملو با الهام از «شعر آزاد» در ادبیات غرب و همچنین «نثرِ آهنگینِ متون کهن فارسی» (مثل تاریخ بیهقی و ترجمههای قدیمی تورات و انجیل)، سبکی را آفرید که به «شعر سپید» معروف شد. زبان شاملو فخیم، حماسی و کوبنده است.
دهانت را میبویند / مبادا که گفته باشی دوستت میدارم...
۲. نسلهای بعد (تنوع زبان): پس از شاملو، شاعران دیگر راههای متفاوتی را در شعر سپید پیش گرفتند:
سید علی صالحی: زبان را نرم کرد و به زبان گفتار مردم کوچه و بازار نزدیک شد (جریان شعر گفتار).
احمدرضا احمدی: تصویرسازیهای سوررئال و خیالی را وارد شعر سپید کرد.
شمس لنگرودی و گروس عبدالملکیان: شعر سپید را به سمت ایجاز و سادگی فلسفی بردند.
شعر سپید ظرفیت عجیبی برای بیان دغدغههای انسان مدرن دارد:
عاشقانههای زمینی: عشق در شعر سپید بسیار ملموس، انسانی و به دور از اغراقهای کلاسیک است (مانند آیدا در آینه).
تعهد اجتماعی: بخش بزرگی از شعر سپید به نقد دیکتاتوری، فقر و ستایش آزادی اختصاص دارد.
فلسفه و هستیشناسی: پرسش درباره مرگ و زندگی (در آثار بیژن جلالی و کیارستمی).
هنوز شعری در این قالب منتشر نشده است.